Σε τούτο τον τόπο, τις ημέρες του Δεκαπενταύγουστου, ολόκληρη η Κρήτη, δείχνει ιδιαίτερο σεβασμό στην Πλατυτέρα των Ουρανών, την Παναγία. Σε εξωκλήσια, ναούς, μοναστήρια, προσκυνήματα, μεγάλο μέρος του πληθυσμού του νησιού, προσέρχεται λες και επισκέπτεται την ίδια του τη μητέρα.
Αυτή η αλήθεια αποτυπώνεται στα λόγια των ανθρώπων, άσχετα την ηλικία που κουβαλούν και όπως επισημαίνουν: «Η Παναγιά δώδεκα μήνες ακούει την γκρίνια μας και έναν ολόκληρο μήνα δέχεται τον σεβασμό μας, ίδιος με εκείνον που δείχνουμε στη μάνα μας».
Κάθε τόπος στην Κρήτη, με τις δικές του Παναγιές, εκκλησίες αφιερωμένες στη μάνα του Χριστού, με έθιμα και παραδόσεις, θρύλους και θαύματα, όπου εκεί προστρέχουν είτε για να προσκυνήσουν οι άνθρωποι ως πιστοί, είτε ως ταγμένοι εδώ και χρόνια για να μη σπάσουν τους κρίκους της πίστης και του ταξίματος που τους δένει με την Παναγία. «Είναι μέρες όπου κλήρος και λαός της μεγαλονήσου προετοιμάζεται να τιμήσει το πρόσωπο της Υπεραγίας Θεοτόκου. Της γυναίκας που έφερε στον κόσμο τον λυτρωτή του», αναφέρει ο ιερομόναχος και πρεσβύτερος π. Θεολόγος που ανήκει στην αδελφότητα της Ιεράς Μονής Αρκαδίου.
«Χαρμόσυνα στα περισσότερα χωριά και πόλεις της Κρήτης ανοίγουν οι πόρτες των σπιτιών και γεμίζουν οι πλατείες με ευχές και κεράσματα από συγγενείς και μουσαφίρηδες, για να τιμήσουμε στην μνήμη της Παναγίας μας, τη γυναίκα που στον επίγειο βίο της, μας δίδαξε την υπακοή προς τον δημιουργό, υπομονή στον πόνο για να έλθει η λύτρωση προς την αιωνία ζωή, εξυψώνοντας στο πρόσωπό της ολόκληρη την ανθρώπινη φύση με τη Θεία Χάρη του Παναγίου Πνεύματος, που γίνεται καθημερινά παρηγορήτρια όλων των δοκιμαζομένων ανθρώπων του κόσμου. Με τη σκέπη και την αγάπη της, η Παναγία μας, χαρίζει δύναμη στο πλήρωμα της Εκκλησίας του τόπου μας για να ξεπεραστεί κάθε ανθρώπινη αδυναμία αυτούς τους δύσκολους καιρούς».
Η γιορτή της Παναγίας στην Κρήτη αγκαλιάζεται από άκρη σε άκρη, είναι όμως παράλληλα μία μεγάλη ευκαιρία για το αντάμωμα των οικογενειών, συγγενών και φίλων. Η λατρευτική πλευρά του Δεκαπενταύγουστου δένει με σεβασμό και ανθρωπιά με τα γλέντια και τα πανηγύρια, στα οποία το κρασί δροσίζει τις παρέες, ο κόπος των βοσκών γίνεται δωρεά στις τάβλες της αντάμωσης και το γλυκό φέρνει το χαμόγελο σε κάθε οικογένεια.
Κάθε πόρτα μοναστηριού ανοίγει και υποδέχεται τους πιστούς για να προσκυνήσουν, να γιορτάσουν, να κεραστούν και να κάνουν όπως κάθε χρόνο τις ιστορίες τους, μοίρασμα με τις ιστορίες για την Παναγιά.
Αυτό συμβαίνει στη Mονή Aγκαράθου στο Ηράκλειο που αγκαλιασμένη από τα χωριά Σγουροκεφάλι και Σαμπά, φυλά την εικόνα της Παναγίας που η ιστορία αναφέρει πως βρέθηκε ανάμεσα στις ρίζες μιας φασκομηλιάς.
Στο Βενεράτο Ηρακλείου, η Μονή Παλιανής όπου η θαυματουργή Μυρτιά κάθε κλώνο κλαδάκι που βγάνει, έρχεται να σχηματίσει Σταυρό με το διπλανό κλώνο ή κλαδί. Γεμάτη τάματα και αφιερώματα, θαυματουργή όπως χιλιάδες υποστηρίζουν, μιας και έχουν ιστορίες να διηγηθούν από τη σχέση τους με την Μονή και την Παναγία.
Η Μονή της Παναγιάς της Οδηγήτριας στα Αστερούσια Όρη στον νότο του Ηρακλείου, με το ένα κλίτος του Ναού που αγκαλιάζεται από ένα τοίχος φρούριο, να είναι αφιερωμένο στην Παναγία. Η Παναγιά, που έδωσε δύναμη όπως αναφέρει η ιστορία στον έναν μοναχό, να σταθεί μπροστά στους χιλιάδες Τούρκους που τελικά πυρπόλησαν το Οχυρωματικό μοναστήρι και το κατέστρεψαν το 1828.
Η Μονή Κουδουμά νότια της Κρήτης στο Ηράκλειο, όπου χιλιάδες πιστοί κατακλύζουν το εσωτερικό της Μονής και την παραλία πλάι στην οποία είναι χτισμένη, για να αποδώσουν για δύο μέρες παραμονή και ανήμερα, τιμή και να προσκυνήσουν την Παναγία.
Η Μονή Παναγιάς της Φανερωμένης στη Σητεία, της βυζαντινής περιόδου, όπου δοξάζει και σκέπη την Παναγία μέσα σε μία χαράδρα, με το Καθολικό της Εκκλησίας να βρίσκεται μέσα σε ένα σπήλαιο το οποίο έχει στην ατμόσφαιρά του ζωντανές τις μνήμες και τις ιστορίες των μαρτυρίων και αγώνων πιστών στα χρόνια της Τουρκοκρατίας.
Η Παναγιά του Χάρακα ή Χαρακιανή στο Μυλοπόταμο Ρεθύμνου, στο Μπαλί όπου είναι το μεγαλύτερο προσκύνημα της Κρήτης με τους χιλιάδες πιστούς να περπατούν χιλιόμετρα για να φτάσουν στο προσκύνημα το οποίο ανήκει στη Μονή Αγίου Ιωάννη.
Το μοναστήρι της Παναγίας της Κεραλιμενιώτισσας για την Κοίμηση της Θεοτόκου στην κοιλάδα του Φαλφάκου στο Ηράκλειο στη Βιάννο, που από ψηλά αγναντεύουν οι πιστοί την απεραντοσύνη του τόπου τους και προσκυνούν ζητώντας όπως λένε να μην χαθεί η ομορφιά της Κρήτης και η αγκαλιά της Παναγίας.
Η Μονή Παναγιά της Καλυβιανής που από στάβλοι των Τούρκων που είχαν καταστρέψει το 1821 το μοναστήρι, μετά την ομολογία πολλών για θαύματα της Παναγίας και την εικόνα της που βρέθηκε, ξεκίνησε η πνευματική πορεία ενός μοναστηριού το οποίο εξελίχθηκε σε ένα κέντρο αγάπης, αλληλεγγύης και προσφοράς προς κάθε άνθρωπο, κάθε ηλικίας που είχε και έχει ανάγκη την προστασία και συνηγορία των ανθρώπων στον πόνο του.
Στη Μονή Γωνιάς στο Κολυμπάρι Χανίων, πολλοί πιστοί το 'χουν σαν τάμα να πηγαίνουν με τα πόδια για να προσκυνήσουν την εικόνα της Παναγίας διανύοντας αποστάσεις ακόμα και από την πόλη των Χανίων.
Η Μονή, ιδρύθηκε τον 9ο αιώνα μΧ στη θέση Μενιές του Ακρωτηρίου, στη θέση που βρισκόταν το ιερό της Δίκτυννας, και ήταν αφιερωμένη στον Άγιο Γεώργιο. Λόγω επιθέσεων από πειρατές, η μονή τον 13ο αιώνα μεταφέρθηκε νοτιότερα, και ένα μικρό μοναστήρι χτίστηκε εκεί όπου σήμερα βρίσκεται το κοιμητήριο της Μονής.
H Μονή Χρυσοσκαλίτισσας, βρίσκεται σε απόσταση 76 χιλιομέτρων από τα Χανιά στο νοτιοδυτικό άκρο της Περιφερειακής Ενότητας Χανίων.
Χτισμένη πάνω σε ψηλό βράχο, γεγονός που καλεί τους πιστούς να ανηφορίσουν για το κερί της πίστης και της προσευχής.
Η παράδοση αναφέρει ότι το τελευταίο της σκαλί ήταν κάποτε χρυσό και από αυτό πήρε το όνομα της
Ο κεντρικός ναός της Μονής είναι δίκλιτος με τα κλίτη του αφιερωμένα στην Κοίμηση της Θεοτόκου και στην Αγία Τριάδα και χτίστηκε το 1894 για να αντικαταστήσει τον αρχικό μικρό σπηλαιώδη ναό. Το μοναστικό συγκρότημα συμπληρώθηκε με το κτίσιμο θολωτών χώρων στην επιφάνεια του βράχου, ενώ κάτω από το βράχο υπάρχουν τα κτίρια του «Παρθενώνα», όπου στεγάζονταν οι μοναχές. Στο καθολικό σήμερα σώζεται η θαυματουργή εικόνα της Κοίμησης της Θεοτόκου που χρονολογείται στο δεύτερο μισό του 17ου αιώνα, ενώ έχει διαμορφωθεί και μικρό μουσείο.
Η θέα είναι εντυπωσιακή καθώς όταν ο επισκέπτης φτάσει στο Μοναστήρι αντικρίζει το απέραντο γαλάζιο του Λιβυκού Πελάγους.
Στις 15 Αυγούστου «πανηγυρίζουν» ακόμα, μεταξύ άλλων, η Μονή Γουβερνέτου στο Ακρωτήρι Χανίων, ο Μητροπολιτικός Ναός των Εισοδίων της Θεοτόκου στην παλιά πόλη των Χανίων , καθώς και 14 ιεροί ναοί στην ενδοχώρα.