Την Μεταμόρφωση του Σωτήρος γιορτάζει στις 6 Αυγούστου η Εκκλησία. Αποτελεί μια από τις μεγαλύτερες δεσποτικές εορτές της Χριστιανοσύνης.
Έως τον 4ο αιώνα η Μεταμόρφωση του Σωτήρος γιορταζόταν πριν το Πάσχα, αλλά από την ημέρα των εγκαινίων του Ναού της Μεταμορφώσεως, τον οποίο έχτισε η Αγία Ελένη στο όρος Θαβώρ, επικράτησε ο εορτασμός του γεγονότος να γίνεται στις 6 Αυγούστου.
Η Μεταμόρφωση του Σωτήρος είναι γεγονός από τη ζωή του Ιησού Χριστού, κατά το οποίο ο Χριστός, ύστερα από ανάβαση στο όρος Θαβώρ μαζί με τους μαθητές του Πέτρο, Ιωάννη και Ιάκωβο, μεταμορφώθηκε και φωτοβολούσε με δόξα.
Περιγράφεται στα Συνοπτικά Ευαγγέλια (Ματθαίος 17:1-8, Μάρκος 9:2-8, Λουκάς 9:28-36), ενώ αναφέρεται και στην Β΄ Επιστολή Πέτρου (1:16-18). Επίσης, θεωρείται ότι η αρχή του Κατά Ιωάννη Ευαγγελίου αναφέρεται σε αυτή.
Σύμφωνα με αυτές τις αναφορές, ο Ιησούς μαζί με τρεις από τους Αποστόλους, τον Πέτρο, τον Ιάκωβο και τον Ιωάννη, ανέβηκαν σε ένα βουνό (το όρος της Μεταμορφώσεως, το οποίο παραδοσιακά αναγνωρίζεται ως το όρος Θαβώρ) για προσευχή. Εκεί οι τρεις Απόστολοι έκατσαν να ξεκουραστούν και κοιμήθηκαν.
Όταν ξύπνησαν είδαν τον Ιησού να φωτοβολεί με λαμπρό φως και τα ρούχα του είχαν γίνει λευκά. Μαζί του βρίσκονταν και συνομιλούσαν δύο άντρες, ο Μωυσής που εκπροσωπεί τον Νόμο και ο Ηλίας που εκπροσωπεί τους προφήτες. Ο Πέτρος είπε στον Ιησού: «Διδάσκαλε, καλό είναι να μείνετε εδώ, ας φτιάξουμε τρεις σκηνές – μια για Σας, μια για τον Μωυσή και μια για τον Ηλία».
Στη συνέχεια, τους κάλυψε νέφος και ακούστηκε μια φωνή από τον ουρανό, λέγοντας: «Οὗτος ἐστὶν ὁ υἱός μου ὁ ἀγαπητός· αὐτοῦ ἀκούετε», δηλαδή «Αυτός είναι ο αγαπημένος μου Υιός, ο εκλεκτός μου· αυτόν να ακούτε».
Οι μαθητές έπεσαν στη γη φοβισμένοι, αλλά ο Ιησούς πλησίασε και τους άγγιξε, λέγοντάς τους να μην φοβούνται. Όταν οι μαθητές κοίταξαν ψηλά, δεν είδαν πια τον Προφήτη Ηλία και τον Μωυσή.
Όταν ο Ιησούς και οι τρεις Απόστολοι κατηφόρισαν, ο Ιησούς τους είπε να μην πουν σε κανέναν «τα πράγματα που είχαν δει» μέχρι να Αναστηθεί ο «Υιός του Ανθρώπου» από τους νεκρούς.
Οι Απόστολοι περιγράφονται ως προβληματισμένα σχετικά με το τι εννοούσε ο Ιησούς με τον όρο «αναστήθηκε από τους νεκρούς».
Ο Χριστός με τη Μεταμόρφωση έδειξε στον κόσμο το αληθινό του πρόσωπο και το μυστήριο της παρουσίας Του. Δεν είναι μόνο άνθρωπος, είναι και Θεός. Προσέλαβε την κτιστή ανθρώπινη φύση. Όμως, στη Μεταμόρφωση φάνηκε και η άκτιστη θεία λαμπρότητα και δόξα του. Στον κόσμο μας παρουσιάσθηκε ως ανθρώπινη και θεία παρουσία.
Η προαιώνια θεία φύση του εισέρχεται στον κόσμο και ενανθρωπίζεται. Το άκτιστο συναντά και προσλαμβάνει τον κτιστό άνθρωπο και τον θεώνει.
Κοντά στην Αγία Τριάδα, βέβαια, είναι και δύο άνδρες της Παλαιάς Διαθήκης ως αντιπρόσωποι των Προφητών και τρεις μαθητές ως εκπρόσωποι των Αποστόλων.
Όλα αυτά τα πρόσωπα, τα θεία και τα ανθρώπινα, είναι τα βασικά πρόσωπα που προσδιορίζουν την αληθινή Εκκλησία, δηλαδή, τη Βασιλεία του Θεού.
Τα έθιμα της ημέρας και τι τρώμε
Η Μεταμόρφωση του Σωτήρος αποτελεί εξαίρεση μέσα στην αυστηρή νηστεία του Δεκαπενταύγουστου. Εθιμικά, λοιπόν έχει καθιερωθεί η ιχθυοφαγία.
Σε αρκετούς τόπους πιστεύουν ότι την παραμονή το βράδυ, κάποια ώρα, ανοίγουν ξαφνικά οι ουρανοί και φαίνεται το «άγιο φως», σε όσους είχαν την υπομονή και την πίστη να ξαγρυπνήσουν.
Ανήμερα της εορτής, προσφέρουν στους ναούς τα πρώτα σταφύλια της χρονιάς, για να ευλογηθούν από τον ιερέα μετά την θεία λειτουργία, και να διανεμηθούν ως ευλογία στους πιστούς.
Σε ορισμένους μάλιστα τόπους προσφέρουν στον ναό το πρώτο λάδι της χρονιάς, για να ευλογηθεί, ώστε η ευλογία να επεκταθεί και στην υπόλοιπη παραγωγή.
Πρόκειται για το αρχαίο έθιμο των απαρχών, της προσφοράς δηλαδή των πρώτων καρπών στον Θεό, μια μορφή αναίμακτης τελετουργικής θυσιαστικής προσφοράς, που πέρασε και στον Χριστιανισμό. Ο λαϊκός άνθρωπος, προσκομίζοντας για ευλογία τις απαρχές των καρπών και των γεννημάτων του, αναθέτει ουσιαστικά την ελπίδα της επιβίωσής του στον Θεό, από τον οποίο ζητά ευλαβικά να συνεργήσει, για να επιτύχει η σοδειά, από την οποία εξαρτάται και η επιβίωση ολόκληρης της παραδοσιακής κοινότητας.
Ήδη στους Αποστολικούς Κανόνες επιτρέπεται η προσαγωγή στον ναό σταφυλιών, όχι όμως και άλλων οπωρικών, ενώ ο Θεόδωρος Βαλσαμών, ερμηνεύοντας τον Δ΄ Κανόνα των Αγίων Αποστόλων, ερμηνεύει την εξαίρεση αυτή των σταφυλιών από το ότι το κρασί, που προέρχεται από αυτά, χρησιμοποιείται για την παρασκευή της θείας κοινωνίας.
Έτσι, τα ευλογημένα σταφύλια μοιράζονται και τρώγονται μαζί με το αντίδωρο στην Λέσβο, ενώ στον Μοσχοπόταμο της Πιερίας άφηναν το πρώτο τσαμπί του τρύγου σε κάποιο εικόνισμα του ναού, για να πάει καλά η σοδειά.
Εξάλλου, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι στην Μεταμόρφωση του Σωτήρος είναι αφιερωμένοι οι ναοί των μεγαλύτερων και επιβλητικότερων ελληνικών φρουρίων, γεγονός που δείχνει την σημασία, θρησκευτική και εθνικά αναγεννητική, που ο λαός μας ανέκαθεν έδινε στην μεγάλη αυτή εορτή.
Και φυσικά, ως σπουδαία εορτή είναι και εθιμικά καθιερωμένη αργία, η παραβίαση της οποίας, από κάποιους ασεβείς και φιλάργυρους, επέφερε την άμεση θεϊκή τιμωρία, σύμφωνα με τις παραδόσεις του ελληνικού λαού, για παραδειγματισμό και των υπολοίπων.